Podstawową funkcją układu pokarmowego jest dostarczanie organizmowi składników niezbędnych do właściwego
funkcjonowania. Zarówno ich jakość jak i ilość decydują o przebiegu wszystkich procesów zachodzących w ustroju, czyli o zdrowiu. Wraz z rozwojem przemysłu, spożywamy coraz więcej pokarmów przetworzonych, wzbogacanych o substancje konserwujące, stabilizujące, korygujące smak, zapach i wygląd, co może stanowić zagrożenie dla prawidłowej pracy układu pokarmowego jak i równowagi zdrowotnej. Równolegle, dzięki użytecznym rozwiązaniom technologicznym zażywamy coraz mniej ruchu. Jedną z najczęstszych konsekwencji niewłaściwej diety i siedzącego trybu życia są zaparcia.

Zaparcia – objawy i możliwe powikłania

Objawy zaparcia to przedłużająca się niemożność wypróżnienia, uczucie wzdęcia, pełności i rozpierania, nierzadko też bólu podbrzusza, mogą także pojawić się gorączka, nudności i wymioty. Przewlekłym zaparciom towarzyszy stałe uczucie niecałkowitego wypróżnienia i parcia na stolec. Prawidłowa defekacja jest procesem oczyszczania
organizmu z resztek pokarmowych, produktów przemiany materii, toksyn i bakterii. Długotrwałe zaleganie mas kałowych w okrężnicy powoduje ich odwodnienie, a wraz z wchłoniętą przez jelito wodą, z czasem do ustroju mogą przedostawać się różnorodne trucizny.

 

Zaparcie łac. (obstipatio) to stan, w którym niska częstotliwość, lub utrudnienia wypróżniania powodują dyskomfort w życiu pacjenta, a także  stanowią istotne zagrożenie dla jego zdrowia. Dolegliwość ta jest na ogół konsekwencją trybu życia, a zwłaszcza niewłaściwej diety. Zaparcia mogą występować w dwóch postaciach: pojedynczych, kilkudniowych epizodów zatrzymania defekacji, lub powtarzających się i utrzymujących problemów z wydalaniem.

Powodują one narastające złe samopoczucie, bóle głowy, męczliwość, uczucie ciężkości i dyskomfortu w jamie brzusznej, a w konsekwencji zatrucie organizmu. Pojawia się również ryzyko zakażenia organizmu na skutek translokacji przez ścianę jelita do krwioobiegu, drobnoustrojów chorobotwórczych
obecnych w kale. Zaleganie treści jelit prowadzi do nasilenia procesów gnilnych, w wyniku których powstają min. rakotwórcze nitrozoaminy. Długotrwałe zaparcie powoduje stwardnienie mas kałowych, co dodatkowo utrudnia defekację, może powodować ból, krwawienie, hemoroidy oraz szczelinę odbytu.

Najczęstsze przyczyny zaparć

Nieprawidłowa dieta

bogata w cukry proste, tłuszcze zwierzęce, białe pieczywo, makarony – to głównie wysoko przetworzone produkty       o niskiej wartości. To także zbyt mało owoców, warzyw, pełnoziarnistych przetworów zbożowych, niedostateczna
ilość wypijanej wody. Nadmierna ilość tłuszczów, prostych cukrów i białek w pokarmie to tzw. dieta ubogoresztkowa zawierająca niewiele substancji mogących rozciągnąć ściany jelit np. błonnika. Efektem niewłaściwej diety jest spo-
wolnienie perystaltyki i zaleganie mas kałowych w jelicie grubym.

Siedzący tryb życia

powoduje stopniowe wiotczenie mięśni i degenerację całego układu mięśniowo-szkieletowego. Osłabienie mięśni brzucha upośledza działanie tzw. tłoczni brzusznej, która w istotny sposób wspomaga perystaltykę i wypróżnianie.

Czynniki emocjonalne

częste zwłaszcza u dzieci towarzyszące np. podróżom, konieczności korzystania z obcych ubikacji itp. U niektórych osób zaparcia są reakcją na stres.

Stosowane leki

również mogą powodować zaparcia. Mogą być to niektóre środki przeciwbólowe i przeciwkaszlowe, leki stosowane do znieczulenia ogólnego, środki na zgagę, leki nadciśnieniowe, psychotropowe, moczopędne, antykoncepcyjne, preparaty żelaza. Zanim zaczniemy stosować leki przeczyszczające, warto zapytać farmaceutę o wpływ stosowanych przez nas leków na częstość wypróżniania.

Czynniki chorobowe

powodujące zaparcia na ogół wymagają specjalistycznej pomocy lekarza. Zaburzenia defekacji mogą towarzy-
szyć uszkodzeniom nerwów i rdzenia, chorobie Parkinsona, depresji, nerwicy, chorobom tarczycy, porfirii, guzom przewodu pokarmowego, a także otyłości. Jeśli zaparcia powtarzają się regularnie, nasilają się, towarzyszy im bole-
sność w obrębie brzucha, lub kształt kału ulega zmianie (tzw. kał ołówkowy)
konieczna jest wizyta u specjalisty. W tych przypadkach samodzielne stosowanie leków przeczyszczających jest stanowczo przeciwwskazane.

Niewłaściwe odchudzanie

nadużywanie środków przeczyszczających, oferowanych jako środki odchudzające może spowodować zaburze-
nie procesów naturalnej defekacji.

Zaburzenia defekacji mogą towarzyszyć uszkodzeniom nerwów i rdzenia, chorobie Parkinsona, depresji, nerwicy, chorobom tarczycy, porfirii, guzom przewodu pokarmowego, a także otyłości.

Profilaktyka zaparć

W zaparciach sporadycznych, skutecznym na ogół działaniem jest korekta codziennej diety i zwiększenie aktywno-
ści fizycznej. Unikamy siedzącego trybu życia, kiedy to możliwe wybieramy spacer, lub rower zamiast samochodu, a schody zamiast windy. Jeśli pracujemy przy biurku pamiętamy o codziennych ćwiczeniach (spacery, bieganie, jazda na rowerze, przysiady, „brzuszki”, pompki itd.). Kluczowym elementem profilaktyki zaparć jest eliminowanie błędów dietetycznych. Tabela obok zawiera przydatne w tym zakresie wskazania.

Leczenie zaparć 

Jeśli korekta diety i trybu życia okażą się niewystarczające, do dyspozycji mamy dostępne bez recepty, łagodne
środki przeczyszczające. Jednak zanim je zastosujemy, warto zapoznać się z ogólnymi zasadami stosowania leków
przeczyszczających:

1. Leki przeczyszczające stosujemy dopiero wtedy, gdy korekta diety i trybu życia nie przynosi oczekiwanych efektów.

2. Leczenie należy rozpocząć od najmniejszej dawki, w razie potrzeby stopniowo ją zwiększając, aż do uzyskania oczekiwanego działania.

3. Jeśli zachodzi potrzeba długotrwałego stosowania leków przeczyszczających należy regularnie zmieniać leki o od-
miennych mechanizmach działania. Długotrwałe stosowanie tego samego środka może powodować poważne powikłania zdrowotne.

4. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto zwrócić się do lekarza lub farmaceuty, który pomoże w dobraniu bezpiecznego leku odpowiedniego do naszych potrzeb.

Fitoterapia zaparć

Błonnik, substancje włókniste 

śluzowe powszechnie występujące w warzywach, owocach i ziołach, składają się z różnorodnych, rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych włókien roślinnych. Ich obecność w jelicie nasila perystaltykę, a poprzez ograniczenie resorpcji wody i pęcznienie zwiększa objętość mas kałowych i ich nacisk na zakończenia nerwowe obecne w ścianach jelita. W efekcie dochodzi do pobudzenia perystaltyki i nasileniu odruchu defekacji. Warto dodać, że włókna te absorbują liczne, szkodliwe substancje i wspomagają ich usuwanie z organizmu. Niektóre frakcje błonnika, odżywiają kolono-
cyty – komórki jelita grubego. Dzienna zawartość substancji włóknistych w diecie powinna wynosić 6-10g, jednak nierzadko nasze posiłki nie są w stanie zapewnić takiej ilości. Znakomitym źródłem błonnika jest nasienie babki płesznik. Surowiec ten można stosować w zaparciach ciężarnych i u dzieci od 6 roku życia.

Surowce roślinne

(głównie antranoidowe) np. liść i owoc senesu, kora kruszyny, korzeń rzewienia, alona (wysuszony sok aloesu drzewiastego). To znane od wieków, bezpieczne i skuteczne, naturalne środki przeczyszczające. Wywierają wpływ na receptory znajdujące się w błonie śluzowej jelit, czego efektem jest pobudzenie perystaltyki i skrócenie czasu pasażu treści jelitowej. Ponadto środki te hamują resorpcję zwrotną wody i elektrolitów z jelit, w wyniku czego następuje gromadzenie się w ich świetle płynu, a przez to rozmiękczenie i zwiększenie objętości kału, co wywołuje wypróżnienie.

Tego typu preparaty zaleca się przyjmować na noc, defekacja następuje nazajutrz rano. Po leki z tej grupy sięgamy dopiero wtedy, gdy korekta diety i trybu życia, a także stosowanie środków pęczniejących i śluzowych nie pomogło. Należy jednak zaznaczyć, że przewlekłe, nieumiejętne stosowanie leków przeczyszczających zawierających antrazwiązki, paradoksalnie może nasilać tendencję do zaparć i być przyczyną poważnych powikłań. Środków tych nie powinny stosować kobiety w ciąży i okresie karmienia oraz dzieci poniżej 12 roku życia. Należy też stanowczo podkreślić, że te skuteczne środki przeczyszczające, nie są lekami odchudzającymi.

Ogólne przeciwwskazania do samodzielnego stosowania doustnych leków przeczyszczających

• Towarzyszące zaparciom bóle brzucha niewiadomego pochodzenia
• Atonia, niedrożność i zwężenie jelit
• Stany zapalne jelit (np. choroba Leśniewskiego Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
• Nowotwory i guzy narządów jamy brzusznej
• Zapalenie wyrostka robaczkowego
• Odwodnienie organizmu
• Znana nadwrażliwość na składniki.

Leki Labofarm w zaparciach: 

SENEFOL

Nasienie płesznika

Zioła przeczyszczające